Nikolay Gavriloviç Çernişevski (d. 24 Temmuz 1828, Saratov- ö. 29 Ocak 1889, Saratov, Rus Çarlığı), Rus filozof, bilgin, eleştirmen ve siyaset adamı. “Shto Delat?” (1863: “Nasıl Yapmalı?”) adlı klasik yapıtıyla genç Rus aydınları üzerinde son derece etkili olmuştur. SSCB’de genellikle Lenin’in habercisi olarak kabul edilir. Yoksul bir papazın oğlu olan Çernişevski papaz okulunu bitirdikten sonra, 1846-1850 arasında Petersburg Üniversitesi’nde tarih ve filoloji okudu. 1854’te “Sovremennik” [Çağdaş] adlı dergide çalışmaya başlardı. 1855-1856’da “Gogol Dönemi Rus Edebiyatı”nı yayımladı. Edebiyat eleştirilerinin yanı sıra eğitim sorunu, demiryolu yapımının gerekliliği, ekonomik kaynakların akılcı kullanımı ve serfliğin kaldırılması gibi toplumsal konulara da eğildi. Çar II. Aleksandr’ın serfliği yasaklama kararını coşkuyla karşılamasına karşın, daha sonraları tarım reformundaki eksikliklerden dolayı yönetime cephe aldı ve sert eleştirileriyle radikallerin önderi konumuna geldi. 1862’de Petro Pavlovsk Kalesi’nin zindanına atıldı. “Nasıl Yapmalı?” romanını burada yazdı. 1864’te çıkarıldığı mahkemede yurttaşlık haklarından yoksun bırakılarak küreğe mahkûm edildi. 1872’ye kadar hapis yattıktan sonra Sibirya’ya sürüldü. 1883’te Astrahan’a gönderildi. Ölümüne birkaç ay kala, doğduğu kente dönmesine izin verildi.