Mai ve Siyah Günümüz Türkçesiyle Halit Ziya Uşaklıgil İş Bankası Kültür Yayınları

Halit Ziya, ustalık döneminin ilk romanı kabul edilen Mai ve Siyah`ta, dönemin basın dünyasını matbaacısından yayın yönetmenine, yazarından eleştirmenine özgün karakterlerle betimlerken, hikâyesini sızılı bir sevdayla bezemeyi de ihmal etmemiştir. Romanın trajik baş karakteri Ahmet Cemil`de, yazarın çeşitli memuriyetlerle yazarlık arasında gidip gelen ikili yaşantısı ve Edebiyat-ı Cedide topluluğunun bakış açısını bulmak mümkündür.

Halit Ziya Uşaklıgil (1867-1945) Tanınmış Uşakizade Ailesinin üyesi olarak çocukluğu İstanbul`da, ilk gençliği İzmir`de geçti. Eski tarzda Arapça ve Farsça öğrenim gördü. Aydın görüşlü babası Hacı Halil Efendi`nin elinden düşürmediği Hafız-ı Şirazî`nin Divan`ı ile Mevlânâ`nın Mesnevi`siyle yetişti. İstanbul`da yaşadığı yıllarda, Gedikpaşa`da Güllü Agop`un oyunlarını izleme fırsatı buldu. Özel Fransızca dersleri aldı. Yazı hayatı Avusturyalı Katolik rahiplerin yönettiği Mechitariste`de okurken başladı. On beşinde ilk yazısı yayımlandı. İzmir`de tanınan, Fransız edebiyatçı Auguste de Jaba onu Mechitariste`ye hazırlarken bir de roman çevirtti. Okuldan ayrıldığında ilk işi şair Tevfik Nevzat`la Nevruz adlı bir dergi çıkarmak oldu (1884). Ardından Hizmet gazetesini yayımladı. İzmir Rüştiyesi`nde Fransızca öğretmenliği, Osmanlı Bankası`nda çevirmenlik yaptı. 1893`te İstanbul`daki Reji İdaresi`nde başkâtipliğe ve II. Meşrutiyet`in ilanıyla reji komiserliğine getirildi. 1909`da İttihat ve Terakki`nin önerisiyle V. Mehmed`in mabeyn başkâtipliğine atandı. Darülfünun`da Batı edebiyatı ve estetik dersleri verdi. Siyasal görevlerle Fransa, Almanya ve Romanya`ya gitti. Bu yoğun çalışma hayatının içinde yazarlığını da ilerletti. 1896`da Edebiyat-ı Cedide topluluğuna katılıp Servet-i Fünun`da kendisine büyük ün kazandıran romanlarını tefrika etmeye başladı. İlk büyük romanı Mai ve Siyah yayımlandığında büyük ses getirdi. Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar ve pek çok hikâyesi peş peşe geldi. 1901`de yazarlığı bıraktığını duyursa da II. Meşrutiyet`ten sonra yazmaya devam etti, ancak bu dönem yazdıklarını 1923`e kadar ortaya çıkarmadı. İlk romancılarımız Namık Kemal ve Ahmet Mithat olarak anılsa da edebiyatımız Halit Ziya ile çağdaş romanın gerçek örneklerine kavuşur.