93 Harbinde Rusyada Osmanlı Esirleri Mesut Karakulak Selenge Yayınları

93 Harbinde Rusyada Osmanlı Esirleri Mesut Karakulak Selenge Yayınları

19. yüzyıl, beş asırdır devam eden Osmanlı-Rus ilişkilerinin en yoğun dönemidir. 1806-1812, 1828-29, 1853-56 ve 1877-78 yıllarında defalarca savaşan iki imparatorluk büyük yapısal dönüşümler geçirdi. Bu savaşlardan sadece 1853-1856 Kırım Savaşı’nda Avrupalı müttefik orduların yardımıyla başarı kazanabilen Osmanlı İmparatorluğu, diğer savaşlarda hem cephede hem de savaş sonrası yapılan anlaşmalarda büyük kayıplar verdi. Rusların kazandığı savaşlar, Osmanlı toplumunda ve ordusunda büyük hasarlar bıraktı. Bilhassa imparatorluğu derinden sarsan ve çöküşünü hızlandıran 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi), sonuçları itibarıyla idari ve siyasi yapıda köklü dönüşümlere yol açtı. Savaşın önemli sonuçlarından biri de cephede Ruslarla savaşan Osmanlı ordusunun neredeyse yarısının esir düşmesiydi. Esirlerin gündelik hayatları, iade süreçleri ve hukuki statüleri Türk tarihinin ihmal edilen konularındandır. Osmanlı askerleri, uluslararası esir hukukunun şekillendiği bir dönemde yaklaşık 9 ila 15 ay esir tutulmuştu. Bu dönemde askerlerin, geçmişe nazaran daha kurallı, sistematik, uyumlu ve nispeten rahat bir esaret dönemi yaşadığı iddia edilebilir. Fakat bu hayat, zor iklim koşullarını, sevkiyat esnasındaki badireleri ve salgın hastalıkları atlatabilen esirler için mümkündü. Rusya’daki Osmanlı esirlerinin neredeyse yarısı, geniş Rus coğrafyasında ağır savaş koşulları altında yapılan sevkiyatlarda ya sağlığını kaybetmiş ya da vefat etmiştir. 93 Harbi’nde Rusya’da Osmanlı Esirleri adlı kitabında, Rus idaresinin ve halkının esir düşen Türk askerlerine yaklaşımlarının izini süren Mesut Karakulak, bu süreci Plevne kahramanı Gazi Osman Paşa ve Mersin Vapuru gibi özel olaylar üzerinden inceliyor.